Żołnierze “endeckiego” baonu NOW-AK “Gustaw” Fot. archiwum |
Twórcy Narodowej Demokracji – Roman Dmowski, Jan Ludwik Popławski i Zygmunt Balicki – w swoich pracach sformułowali niezwykle krytyczną ocenę tzw. ideologii powstańczej. Dmowski uznawał XIX-wieczny obóz powstańczy za „międzynarodową filię ogólnoeuropejskiego demokratyzmu”[1].
W późniejszej publicystce innych przedstawicieli obozu narodowego krytyka powstań stawała się coraz ostrzejsza, motywowana dodatkowo walką polityczną z obozem Józefa Piłsudskiego, w którym dostrzegano kontynuatora ideologii powstańczej. To właśnie obawa przed powtórzeniem tragedii przegranego powstania była decydującą motywacją dla obozu narodowego, by przeciwstawić się akcji politycznej PPS w latach 1904-1906 i potem Józefowi Piłsudskiemu w roku 1914.