Odpowiedzi na to pytanie udziela książka pt. „Ukraińska szachownica. Kto i po co wywołał wojnę na Ukrainie?”, autorstwa dwojga amerykańskich publicystów Natylie Baldwin i Kermita Heartsong. Polskie tłumaczenie książki ukazało się nakładem wrocławskiego wydawnictwa Wektory, które jako jedno z niewielu wydawnictw w Polsce idzie swoimi publikacjami pod prąd dominującego nurtu politycznego w Polsce.
Nim autorzy przechodzą do odpowiedzi na tytułowe pytanie, dokonują w pierwszej części książki swoistej retrospekcji przywołując ostatnią dekadę zimnej wojny z przybliżeniem wzajemnych relacji między głównymi jej antagonistami, czyli USA i ZSRR. Natalye Baldiwn zwróciła uwagę na fakt, że jeszcze pod koniec lat siedemdziesiątych eksperci amerykańskiego wywiadu oszacowali, że na początku kolejnej dekady ZSRR osiągnie maksimum możliwości zarówno w wydobyciu, jak i przerobu ropy naftowej. To pociągnie za sobą bardzo poważne reperkusje społeczne, ponieważ 40 % dewizowych dochodów ZSRR pochodziło z tego źródła. Tym samym, żeby móc utrzymać zbrojenia na planowanym poziomie, musiałoby się to odbyć kosztem ograniczenia wydatków społecznych.