Marian Radny: NOBEL vs NOBEL czyli pobocza nauki

Jedna z ceremoni IgNobel Prize w Cambridge (USA).
Fot. Hahatango Flickr (CC BY NC-SA 2.0)

Ostatnie miesiące każdego roku należą do najbardziej uświęconych w naukowej tradycji – przyznawane w październiku i listopadzie nagrody im. Alfreda Nobla z pompą wręczane są w grudniu – w tym roku 10 grudnia. Od przeszło 120. lat wiadomo też, o co chodzi – “noblami” wyróżnia się naukowców za ich wyjątkowe osiągnięcia w imię postępu i rozwoju ludzkości. Ale od trzydziestu trzech lat początek tego cyklu zbiega się z ceremonią, o której niektórzy chcieliby szybko zapomnieć, inni cieszą się, że nie są jej bohaterami, a jeszcze inni po prostu się bawią. Dlaczego? 

Otóż od 1991 roku, każdego września uroczyście wręczane są nagrody „Ignacego” (Ig) Nobla, za osiągnięcia, głównie naukowe, „których nie da się, czy też nie powinno się powtarzać”. Kryterium to jest całkowicie wbrew logice i praktyce nauki. Co więc oznacza? Klasyfikacja nauki na gorszą, dobrą i tę wyjątkową, jak świadczą kontrowersje wokół nagród im. Alfreda Nobla, nie jest prosta. Twórców nagrody Ig Nobla interesują obrzeża nauki, gdzie wybór biegnie wzdłuż linii – bzdurne, śmieszne... potrzebne?...

 

Zamiast wstępu

Prawdopodobnie niewielu już kwestionuje istnienie antropocenu, nowej epoki w ewolucyjnych przemianach ekosystemu naszej planety naznaczonej nieodwracalną działalnością ludzi. Rozważania o roli i miejscu człowieka w tym systemie można próbować uporządkować, wprowadzając pojęcie noosfery, jako uzupełnienie zbioru pojęć już okrzepłych: geosfery, z atmosferą, litosferą i hydrosferą, oraz biosfery – czyli biorąc razem, tego, co ogólnie przyjęto nazywać Przyrodą bądź Naturą (Edouard Le Roy, Pierre Teilhard de Chardin, Vladimir Vernadsky).  W takim ujęciu noosfera to trzeci z etapów ewolucyjnych zmian na Ziemi, po geosferze i biosferze, i pochodzi od stadnej, zorganizowanej myśli ludzi, najbardziej rozwiniętej formy życia na Ziemi. Z tej perspektywy człowiek widziany jest jako wspólny element dwóch rozdzielnych ewolucyjnie obszarów – biosfery, gdzie funkcjonuje i rozwija się jako jedna z wielu (jeszcze!) form biologicznego  bytu  na  planecie,  oraz  noosfery,  „warstwy  myślowej”  biosfery  (Teilhard  de  Chardin), w której  funkcjonuje  i rozwija się  tylko on  („człowiek w noosferze”  oznacza jego aktywność stadną). Rozwój człowieka w obu tych obszarach przebiega w niewspółmiernych względem siebie skalach czasowych – „powolna” ewolucja biosfery i „pędząca” ewolucja noosfery. Ta rozbieżność wydaje się zasadnicza dla zrozumienia procesów, które doprowadziły do wykształcenia się znanego nam dzisiaj świata i jego problemów.

 

Noosfera nie ma struktury atomowo-molekularnej (jak geosfera) ani komórkowej (jak biosfera), a charakteryzuje się zjawiskami i wytworami rozwiniętych systemów świadomej (myślowej) kultury społecznej ludzi w formie „ładów” albo „porządków”. Należą do nich ekonomia, polityka, prawo, religia, język, edukacja, nauka, sztuka, technologia, przemysł... Funkcjonowanie i rozwój noosfery oraz jej porządków stymulowane są wytworzoną umiejętnością przekazu i wymiany myśli między ludźmi, czyli komunikacją międzyludzką. Pośród wszystkich porządków noosfery, nauki przyrodnicze (empiryczne) ze swoim sposobem wymiany myśli i komunikacji, czyli METODĄ NAUKOWĄ, zdają się najbardziej logiczną, precyzyjną, zimną i obiektywną działalnością stadną człowieka. Niewątpliwy sukces nauk przyrodniczych przyczynił się do tego, iż większość „porządków” noosfery posiada dzisiaj swoje własne „naukowe zaplecze” [Ref. 1 i 2].

 

Metoda i praktyka naukowa

Celem nauki jest odkrywanie i gromadzenie obiektywnej, uniwersalnej i użytecznej wiedzy o Przyrodzie. Wypracowana metoda naukowa definiuje ewolucyjny w zasadzie, sposób zdobywania i gromadzenia tej wiedzy.

Metoda naukowa w swojej istocie jest niewiarygodnie prosta – jeżeli zaobserwowane w Naturze, raz i przez kogoś, zjawisko lub proces, obserwowane są również przez innych, zjawisko takie, lub proces, nazywa się uniwersalnym i nadaje mu się status Prawa Natury. Istotą metody naukowej jest idea „filtra” – nieograniczony dostęp do gromadzonej wiedzy oraz możliwości i swoboda jej weryfikacji przez każdego, kto ma na to ochotę. Dodatkowy warunek – wszystko, co „naukowe” musi podlegać falsyfikacji, tzn. idea, odkrycie, etc. nie są naukowe, jeżeli nie można podać sposobu, by je sprawdzić, podważyć, a tym samym przyjąć, poprawić, lub odrzucić. 

W procesie „filtracji” gromadzonej wiedzy kredyt i uznanie otrzymują nie tylko pozytywnie zweryfikowane odkrycia i ich autorzy, ale również ci, którzy znajdą, bądź poprawią błąd w deklarowanym odkryciu, albo to odkrycie uzupełnią, albo zakwestionują (jedni i drudzy przyczyniają się do postępu nauki).  W metodzie naukowej nie ma dróg na skróty – naukowi kłamcy i oszuści są eliminowani [Ref. 3 i 4]. Taka praktyka, poza eliminacją z procesu poznawania Natury wszystkiego, co nieważne, niedokładne lub nieprawdziwe, eliminuje też w zasadzie wszystko, co skażone jest ego badacza – od jego osobistych upodobań i uprzedzeń, po światopogląd [Ref. 4 i 5]. Efektem tej procedury jest to, co nazywamy obiektywną wiedzą naukową.

Z  ogromu  produkowanej  nieustannie  wiedzy  około  80%,  po  weryfikacji,  zostaje  odrzucona.  Końcowy wynik procesu filtrowania zdaje się więc dawać produkt czysty, pierwszorzędnej jakości, czasem      z blaskiem nagrody Alfreda Nobla. Jakość tego produktu jest jednak ciągle podważana zarówno przez naukowców, jak i samą Naturę, bowiem w tysiącach laboratoriów tysiące aparatów i tysiące umysłów szuka bezustannie “dziury w całym” weryfikując to, co “niby” wiemy z tym, co świeże i nowe, co właśnie udało się wyrwać Naturze. W tym starciu miesza się przypadkowe z racjonalnym, genialne z głupim, chytre z nieporadnym, prawdziwe z fałszem [Ref. 3]. Nie ma tego jednak w szkolnych podręcznikach czy uczelnianych skryptach – uznana Nauka, ta podręcznikowa, niemal zawsze paraduje zgodnym, defiladowym, zwycięskim krokiem w imię racjonalizmu, obiektywizmu, uniwersalności prawdy i praktyczności wiedzy (stąd zapewne sformułowania typu: naukowcy uważają, naukowcy twierdzą, naukowcy przewidują…) [Patrz np.: Ig Nobel – Edukacja 1999]. Jedynie nieliczni zasługują się imiennie na miano geniusza i równie nieliczni wyróżniani są tytułami i nagrodami, w tym tą najbardziej prestiżową – Alfreda Nobla. Od 1991 roku istnieje jednak druga, równie skrajna strona noblowskiego medalu, nagroda Ig Nobla. Biegunowość tego wyróżnienia jest bardzo czytelna: za osiągnięcia, których nie da się, lub nie powinno się powtarzać. Jest to oczywiste zaprzeczenie istoty nauki i jej metody. O co więc chodzi?

 

Pomysł

Narodził się w 1955. Alex Kohn, wirusolog z Uniwersytetu w Tel Awiwie, założył naukowe pismo satyryczne The Journal of Irreproducible Research (IR) (Gazeta Niereprodukowalnych Badań). W 1989 roku, cały zespół readakcyjny, z Kohnem i kilkoma lauretami nagród A. Nobla, pod wodzą jednego     z redaktorów IR, Marca Abrahama, założyli nowe pismo – The Annals of Improbable Research (AIR) (Rocznik Nieprawdopodobnych Badań). Zamysł pozostał bez zmian. To co w Nauce zostało odrzucone i skazane na zapomnienie, istnieje gdzieś jeszcze, ukryte w archiwach i bibliotekach, czasami wstydliwie. Z masy takich zapomnianych pomysłów, jak i tych aktualnie proponowanych w bieżącej literaturze naukowej wybierano te skrajne, drażniące wydanymi nań pieniędzmi podatników, śmieszące “wyjątkową niezdarnością i oczywistą głupotą”, i rodzące pytanie – po co? Dwa lata po powstaniu AIR, wybranym z wybranych przyznano pierwsze nagrody Ig.

 

im. Ignacego (Ig) Nobla [Ref. 6 i 7]

Marc Abraham przekonuje, że nazwa nagrody wzięła swą nazwę od „legendarnego wynalazcy wody sodowej”, Ignacego (Ig) Nobla. Więzy Ignacego z wynalazcą dynamitu, Alfredem, są oczywiście fikcyjne, ale nagroda Ig Nobla przyznawana jest prawdziwym ludziom, za ich prawdziwy wysiłek. Rocznie przyznaje się kilkanaście nagród w przeróżnych kategoriach: od tych klasycznych, honorowanych również nagrodą im. Alfreda, do takich jak Matematyka, Technologia, Dietetyka, Statystyka czy Zdrowie Publiczne albo Wterynaria. Podobnie jak nagrody Alfreda Nobla, nagrody Ig Nobla budzą wiele kontrowersji, głównie ze strony samych wyróżnionych. W historii nagród Ig były więc próby bojkotu i zerwania ceremonii ich wręczenia. Ogromne zainteresowanie, transmisje przez Internet i prasa, uratowały jednak widowisko. Wzrasta też liczba samych nagrodzonych akceptujących wyróżnienie. Ceremonia jest uroczysta, zwykle z udziałem poprzednich laureatów nagród Ig      i kilku laureatów nagrody im. Alfreda Nobla. Głównym zadaniem tych ostatnich jest pokazanie, że ta lepsza strona Nauki nie skostniała, że i z niej da się wykrzesać coś w duchu Ig. Konkurencja z tej gorszej strony noblowskiego medalu jest jednak ogromna. Ale nie zawsze jest tylko śmiesznie, nagrody Ig dają też do myślenia [Ref. 8].

 

Wybór

Zamieszczona poniżej lista to krótki wybór ciekawszych przedsięwzięć w imię nauki nagrodzonych Ig Noblami, w większości opublikowanych pod szyldem naukowych i badawczych placówek. Wybór zawiera przykład laureata dwóch nagród noblowskich, Alfreda i Ig (Fizyka, 2000). Innym ciekawym wyróżnieniem jest to z Literatury (1996) dotyczące początku tzw. Wojny Nauk i istniejącego do dzisiaj cichego podziału na nauki twarde i nauki miękkie. Są też akcenty polskie – Medycyna (2022) oraz Chemia i Geologia (2023). Prezentowany wybór jest oczywiście subiektywny. By się o tym przekonać, wystarczy zajrzeć na aktualną stronę internetową Ig Nobel Prize, lub zacząć przeglądać (krytycznie!) czasopisma naukowe. Tymczasem... miłej lektury!

 Marian W Radny

 

 

FIZYKA /ASTRONOMIA /METEROLOGIA

(2021) A.Corbetta (+ 4 współautorów) (Holandia, Taiwan, Włochy, USA) za eksperyment mający wyjaśnić, dlaczego piesi na chodniku nie zderzają się z innymi pieszymi (Physics-based modeling and data representation of pairwise interactions among pedestrians, Physical Review E 98, 2018, 062310).

(2017) M-A. Fardin (Francja, Singapur, USA) za użycie modelu dynamiki płynów, by dać odpowiedź na pytanie – czy kot może być jednocześnie ciałem stałym i cieczą? (On the Rheology of Cats, Rheology Bulletin 83, 2014, 16).

(2005) J.Mainstone & Th.Parnell (pośmiertnie) (Uni of Queensland, Australia) za cierpliwe przeprowadzenie eksperymentu rozpoczętego w 1927 roku, a mającego pokazać, że smoła jest cieczą – obserwowano w temperaturze pokojowej powolne formowania się kropel smoły w lejku z umieszczonym w nim kawałku zastygłej smoły i mierzono częstość ich spadania – jedna kropla na 9 lat. (The Pitch Drop Experiment, European Journal of Physics 1984, 198).

(2006) B.Audoly & SD.Neukirch (Uni Pierre i Marie Curie, Paris) za próbę odpowiedzi na pytanie, dlaczego przy zginaniu suchego makaronu (spaghetti), łamie się on na więcej niż dwa kawałki (Fragmentation of Rods by Cascading Cracks: Why Spaghetti Does Not Break in Half, Physical Review Letters 95, 2005, 95505).

(2000) Sir M.V.Berry & A.K.Geim za użycie silnych póla magnetycznych do unoszenia żab i zapaśnika sumo: O latających żabach i lewitronach (Of Flying Frogs and Levitrons – European Journal of Physics 18, 1997 307).  A.K.Gem  otrzymał  w  2010  roku  nagrodę  Alfreda  Nobla  za  odkrycie  grafenu  (razem  z  K. Novoselowem).

(1997) R.Hoagland (New Jersey), za identyfikację osobliwych struktur na powierzchniach Marsa i Księżyca, a szczególnie za odkrycie wizerunku ludzkiej twarzy na Marsie i budowli o wysokości ok. 20 km po ciemnej stronie Księżyca. W książce (The Monuments of Mars: A City on the Edge of Forever, North Atlantic Books, Berkeley, California, 1996).

(1997) B.Vonnegut (State Uni, Alabana) za pracę: Utrata upierzenia u kurcząt jako miara prędkości huraganu (Chicken Plucking as Measure of Tornado Wind Speed – Weatherwise, 1975, 217).

(1996) R.Matthews (Uni Aston, UK) za studia nad Prawami Murphiego i dowód, że grzanka najczęściej spada na posmarowaną masłem stronę: Upadająca grzanka, Prawo Murphiego i stałe uniwersalne (Tumbling toast, Murphy's Law and the fundamental constants – European Journal of Physics 16, 1995, 172).

(1995) D.M.R.Georget, R.Parker & A.C.Smith (Instytut Badań Żywności w Norwich, UK) za badania wpływu zawartości wody na spoistość płatków śniadaniowych (A Study of the Effects of Water Content on the Compaction Behaviour of Breakfast Cereal Flakes – Powder Technology 81, 1994, 189).

(1994) Japońskiej Agencji Meteorologicznej za 7. letnie badania nad ustaleniem wpływu ruchów płetwy ogonowej suma na trzęsienia ziemi.

 

EKONOMIA

(2021) P. Blavatskyy (Francja, Australia, UK)  za odkrycie, że stopień otyłości polityków w państwach po- sowieckich jest dobrym wskaźnikiem stopnia korupcji w tych krajach (Obesity of Politicians and Corruption in Post‐Soviet Countries, Economic of Transition and Institutional Change 29, 2021, 343).

(2017) M. Rockloff & N.Greer (Australia) za pokazanie, że kontakt człowieka z żywym aligatorem zmienia nastawienie do hazardu (Never Smile at a Crocodile: Betting on Electronic Gaming Machines is Intensified by Reptile-Induced Arousal, Journal of Gambling Studies 26, 2010, 571).

(2001) J.Slemorod (Uni Michigan) & W.Kopczuk (Uni Kolumbia Brytyjska) za odkrycie, że ludzie zdolni są przesunąć moment swojej śmierci, o ile pozwoli im to obniżyć stopę podatku spadkowego (Dying to Save Tax: Evidence from Estate Tax Returns on the Death Elasticity – National Bureau of Economic Research, Sprawozdanie Robocze No. W8158, Marzec 2001).

 

SZTUKA

(2014) M. de Tommaso, M.Sardaro, & P.Livrea (Włochy), za badania nad percepcją bólu, jaki odczuwają ludzie w wyniku uderzenia silnej wiązki światła lasera (w rękę), gdy w tym samym czasie podziwiają obrazy o różnej wartości artystycznej (Aesthetic value of paintings affects pain thresholds, Consciousness and Cognition 17, 2008, 1152).

EDUKACJA

(2022) Jair Bolsonaro (Brazylia), Boris Johnson (UK), Narendra Modi (India), Andrés Obrador ( Meksyk), Alexander Lukashenko (Białoruś), Donald Trump (USA), Recep Erdogan (Turcja) Vladimir Putin (Rosja) za pokazanie światu, że podczas pandemi Covid-19 politycy mogą wpływać na życie ludzi bardziej efektywnie niż naukowcy i lekarze. PS. Dla A. Łukaszenki to już druga nagroda Ig. Pierwszą otrzymał w 2013 roku za wprowadzenie zakazu klaskania w miejscach publicznych. Nagrodę otrzymał łącznie z Białoruską Policją – aresztowała jednorękiego obywatela za oklaskiwanie w publicznym miejscu.

(1999) Stanowe Kuratorium Oświaty w Kansas i Kolorado (USA), za rekomendację, by dzieci nie wierzyły w teorię ewolucji Darwina bardziej, niż wierzą w teorię powszechnego ciążenia Newtona, teorię elektromagnetyzmu Maxwella i Faradaya, czy w teorię Pasteura, że zarazki przenoszą choroby.

LITERATURA

(1996) Dla wydawcy pisma "Social Text" (USA) za publikację tekstu, którego nie zrozumiał, a który sam autor, w chwili jego publikacji, określił jako “bełkot” (w osobnym artykule). Publikacja autorstwa Alana Sokala, fizyka z Uni w Nowym Yorku, ma treść równie bełkotliwą, jak tytuł Transgressing the Boundaries: Toward a Transformative Hermeneutics of Quantum Gravity – Social Text, 1996, 217. Podstęp A.Sokala wywołal burzę nie tylko na skalę Nagrody Ig Nobla – echa afery wywołanej tą publikacją słychać do dzisiaj pod hasłem: Wojna Nauk (War of Sciences).

(1995) D.B.Busch & J.R.Starling (Madison Wisconsin) za głębię naukowej analizy: Obce Ciała w Odbycie: opis przypadku oraz przegląd literatury światowej (Rectal foreign bodies: Case Reports and a Comprehensive Review of the World's Literature – Surgery, Wrzesień 1986,  s. 512). Cytowania w pracy zawierają, między innymi, następujące przedmioty: siedem żarówek, osełkę, dwie lampy błyskowe, sprężynę, tabakierkę, puszkę po oleju z ziemniaczaną zatyczką, jedenaście różnych rodzajów warzyw i owoców oraz innych artykułów żywnościowych, piłkę jubilerską, zamrożony świński ogon, kufel…. Opis przypadku dotyczył pacjenta z kolekcją składającą się z: okularów, klucza do walizki, kopciucha i gazety.

(1993) E.Topol i jego 974 współautorów za publikację artykułu naukowego zawierającego sto razy wiecej autorów niż stron (The New England Journal of Medicine 329, 1993, 673).

(1992)  Jurij  Struczkow  (Instytut  Związków  Organicznych,  Moskwa,  Rosja),  za  publikcaje  948  prac naukowych w okresie 1981-90, co daje średnio jedną publikację w 3.9 dni.

CHEMIA

(2000) D.Marazziti (+ 3 współautorów) (Uni w Pizie, Uni w San Diego) za odkrycie, że z biochemicznego punktu widzenia, romantyczyna miłość może być nieodróżnialna od zaburzeń psychicznych typu obsesyjno-odruchowego (Alteration of the platelet serotonin transporter in romantic love Psychological Medicine 29, 1999, 741).

(1996) G.Goble (Purdue Uni, USA) za rekordową szybkość rozpalania rusztu – 3 sekundy – przy użyciu węgla drzewnego i ciekłego tlenu. Laureat: Zawsze zajmowało to ok. 40 minut. By czas rozpalania skrócić, zaczęliśmy używać suszarki do włosów i propanu. Wreszcie użyliśmy tlenu. Podaliśmy, za pomocą rury o długości ok. 1 m, ciekły tlen na palenisko z butli tlenowej podobnej to tych używanych przez nurków. Ruszt rozpalał się w 30 sekund. Każdego razu trwało to krócej, aż w końcu doszliśmy do rekordu…

MEDYCYNA/ BIOLOGIA/ ZDROWIE/ DIETETYKA/ PSYCHOLOGIA/WETERYNARIA

(2022)  M.  Jasiński  (+8  współautorów),  Uni  Medyczny,  Warszawa,  za  pokazanie,  że  pacjent  poddany agresywnej chemioterapii cierpi mniej, jeżeli podaje mu się lody zamiast jednego z tradycjnie stosowanych składników. (Ice-Cream Used as Cryotherapy During High-Dose Melphalan Conditioning Reduces Oral Mucositis After Autologous Hematopoietic Stem Cell Transplantation, Sci. Reports 11, 2021, 22507).

(2021)  M.Giacomin & N.Rule  (Kanada,  USA),  za  rozwinięcie  metody  diagnozowania  narcyzmu  u  ludzi poprzez analizę ich brwi (Eyebrows Cue Grandiose Narcissism, Journal of Personality 87, 2019, 373).

(2009) C. Douglas & P. Rowlinson (UK) za badania pokazujące, że krowy obdarzone imieniem dają więcej mleka niż te bez imion. (Exploring Stock Managers’ Perceptions of the Human-Animal Relationship on Dairy Farms and an Association with Milk Production, Anthrozoos 22, 2009, 59).

(2000)  W.W.Schultz  (+  3  współautorów)  (Groningen,  Holandia)  za  niezwykłą  przejrzystość  badań opublikowanych w pracy: Żeńskie i męskie genitalia podczas aktu płciowego, a pobudzenie seksualne kobiety – Obrazowanie metodą Rezonansu Magnetycznego (Magnetic Resonance Imaging of Male and Female Genitals During Coitus and Female Sexual Arousal – British Medical Journal 319, 1999, 1596).

(1999) G. & Ch.Blonsky (New York i San Jose, USA) za opantowanie urządzenia mającego pomóc kobietom w połogu – rodząca kobieta mocowana jest na okrągłym stole, po czym stół wprawia się w szybki ruch obrotowy (US Patent #3,216,423).

(1998) Dla animowego pacjenta i jego lekarzy: C.Mills (+3 współatorów) (Królewski Szpital w Newport, Walia) za studium medyczne zatytułowane: O człowieku, który ukłuł się w palec i czuł zapach zgnilizny przez pięć lat (A Man Who Pricked His Finger and Smelled Putrid for 5 Years – The Lancet 348, 1996, 1282).

(1997) C.J.Charnetski, F.X.Brennan, Jr. (Uniwersytet w Wilkes) & J.F.Harrison (firma Muzak Ltd., Seattle, Waszyngton) za odkrycie, że wsłuchwanie się w hałas wytwarzany przez dźwig MUZAK stymuluje produkcję immunoblobuliny A (IgA) i może zapobiegać katarowi.

(1997)  T.Yagyu  (+  współpracownicy)  –  Szpital  Uniwersytecki  (Zurych),  Akademia  Medyczna  Kensai (Osaka),  Instytut  Badań  nad  Technologią  Neuronową  (Praga)  –   za pomiary rozkładu fal mózgowych podczas żucia gumy o różnych smakach (Chewing gum flavor affects measures of global complexity of multichannel EE) – Neuropsychobiology 35, 1997 46).

(1996) E.Kleist (Nuuk w Grenlandii) & H.Moi (Oslo w Norwegii) za alarmujące wyniki swoich badań: Lalka pneumatyczna jako nosiciel rzeżączki (Transmission of Gonorrhea Through an Inflatable Doll – Genitourinary Medicine 69, 1993, 322).

(2007)  B.  Witcombe  i  D.Meyer  (USA,  UK)  za  głęboką  analizę  efektów  ubocznych  powstających  przy  połykaniu miecza (Sword Swallowing and Its Side Effects, British Medical Journal 333, 2006, 1285).

 

(1995) J.Martinez (firma J. Martinez & Company w Atlancie) za wyprodukawnie najdroższej na świecie kawy Luak Coffee. Procedura jest następująca – ziarna kawy są zjadane, trawione i wydalane przez Luaka, koto-podobne zwierzę rodem z Indonezji.

(1995) M.K.Bakkevig (Sintef Unimed, Norwegia) & R.Nielson (Duński Uni Techniczny) za badania: wpływ mokrej bielizny na termoregulację i poczucie komfortu termicznego w otoczeniu zimnym (Impact of Wet Underwear on Thermoregulatory Responses and Thermal Comfort in the Cold – Ergonomics 37, 1994, 1375).

(1995) Zespół japońskich psychologów za sukces w przekształceniu gołębia w konesera sztuki: Zdolność gołębi do odróżnienia twórczości Moneta od twórczości Picassa (Pigeons' Discrimination of Paintings by Monet and Picasso – opublikowane w The Journal of the Experimental Analysis of Behavior).

(1994) W.B.Sweeney, B.Krafte-Jacobs, J.W.Britton & W.Hansen, za badania opublikowane w pracy: Zaparty Żołnierz: rozkład przypadków zaparć w wojskach amerkańskich w stanie gotowości bojowej,       a w szczególności za numeryczną analizę częstotliwości ruchów jelita grubego (The Constipated Serviceman: Prevalence Among Deployed US Troops – Military Medicine 158, 1993, 346). Jeden z lauretów (Britton): Chciałbym podziękować wszystkim żołnierzom, którzy zechcieli zaprzeć się dla Ojczyzny…

 

(1993) J.F.Nolan, Th.J.Stillwell & J.P.Sands Jr. za staranność w pracy badawczej uwieńczonej publikacją: Delikatność w postępowaniu z penisem przytrzaśniętym zamkiem błyskawicznym (Acute Management of the Zipper-Entrapped Penis – Journal of Emergency Medicine 8, 1990, 305).

POKOJOWE NAGRODY

(2001) V.Malinauskus (Grutas, Litwa), za stworzenie parku rozrywki pod nazwą “Świat Stalina”.

(1997) H.Hillman (Uni w Surrey, UK) za pokojowe przesłanie swoich badań opublikowanych pod tytułem: Możliwość odczuwania bólu przy egzekucji różnymi metodami (The Possible Pain Experienced During Execution by Different Methods Perception 22, 1993, 745).

STATYSTYKA

(1998) J.Bain (Szpital Mt. Sinai w Toronto) & K.Siminoski (Uni Alberta) za skalę i staranność wykazaną w badanich: Związek między długością penisa, rozmiarem stopy i wzrostem (The Relationship Among Height, Penile Length, and Foot Size – Annals of Sex Research 6, 1993, 2315).

 

 

Referencje i przypisy

[1]    Ernest Rutherford (1871-1937), nowozelancki fizyk pracujący w Anglii, noblista, stwierdził kiedyś, że

jedyną prawdziwą nauką jest fizyka. Reszta to filatelistyka, czyli „zbieranie znaczków” (stamp collection).

[2]    Patrz: Literatura – nagroda Ig za 1996 rok.

[3]    Andrzej K. Wróblewski, Prawdy i Mity w Fizyce, Ossolineum, Wrocław, 1989

 [4]   Autorem jednego z największych naukowych falszerstw w historii (rok 2002) był młody fizyk niemiecki z  Bell  Lab  (USA),  Jan  Hendrk  Shoen.  W  grupie  kilku  współpracowników  publikował  prace  z  zakresu nanotechnologii   molekularnej   w   pismach  o   bardzo   wysokim   Impact   Factor  (Nature,  Science,...). Wielokrotnie nagradzany wzbudził podejrzenia, gdy nie udawało się odtworzyć publikowanych przez niego wyników badań w innych laboratoriach. Popełnił błąd, publikując w jednej z kolejnych swoich prac wyniki „doświadczalne” identyczne z opublikowanymi wcześniej dla zupełnie innego układu, co jest niemożliwe. Wszczęte dochodzenie pokazało, że Shoen wyniki swoich „badań” zmyślał „we współpracy z komputerem”, przy czym proceder uprawiał na tyle sprytnie, że recenzenci nadsyłanych manuskryptów (eksperci w dziedzinie) nie wychwycili żadnych braków w prezentowanej w nich „nowej fizyce”. Współautorów zakwestionowanych kilkunastu publikacji uwolniono od zarzutów o fałszerstwo.

[5]    Percepcja nauki to osobny, ciekawy problem. Zwykle naukowcy nie szukają uznania dla swojej pracy u szerokiej publiczności – chociaż wyniki badań publikują w powszechnie dostępnych pismach, adresują je do tzw. specjalistów. Odwrotnie sprawa się ma np. z artystami, którzy swoje bardzo subiektywne czasami widzenie świata prezentują publicznie, szukając jak najszerszego uznania. Jednocześnie percepcja sztuki pozostaje doświadczeniem na wskroś osobistym.

 [6]    A science award that made you laugh, then think, Marc Abraham, Prezentacja TED, 2014 (dostępna na YouTube).

[7]    Marc Abraham, The Ig Nobel Prizes, 2004. Jedno z wydań tej książki zostało przetłumaczone na język polski

[8]    John Horgan, Koniec Nauki, Prószyński, 1999