 |
| A sign in Kings Park, Perth showing the Wagyl, a snakelike being from the Aboriginal Dreamtime. Fot. Wikimedia commons |
Ich doświadczenia, a często konsekwencje ich działań, stanowiły podstawę dla aborygeńskich systemów pokrewieństwa, praw, sposobów dbania o Ojczyznę i łączenia się z ziemią.
Przodkowie ci nie zostali zepchnięci w przeszłość, ponieważ ich obecność nadal jest wyczuwalna w świętych miejscach i nadal są odpowiedzialni za dostarczanie zasobów, które podtrzymują klan. Niektórzy Aborygeni utrzymują swoje połączenie z tymi potężnymi istotami, kontynuując wykonywanie pieśni i tańców, które im dali, oraz oznaczając swoje ciała i przedmioty świętymi znakami.
Tak więc kultury aborygeńskie są z konieczności bogate w symbolikę. Najbardziej znaną istotą przodków jest Tęczowy Wąż lub Rainbow Serpent - angielska nazwa postaci, która pojawia się w snach wielu różnych grup językowych Aborygenów na całym kontynencie.
Jest ważną postacią stwórcy, strażnikiem świętych miejsc, nosicielem monsunowych deszczów i burz, obdarzającym mocami uzdrowicieli i zaklinaczy deszczu lub niebezpiecznym stworzeniem, które karze ludzi łamiących prawo lub mieszka w wodopojach grożących połknięciem nieostrożnych przechodniów , żeby wymienić tylko kilka wcieleń.
 |
| Mural Rainbow Serpent stworzony przez nauczycielkę Jenny Noble i dzieci z Rosebank School, Nowa Południowa Walia, 2000. Rosebank Public School |
Jest również silnie związany z płodnością, zarówno ludzką, jak i ekologiczną. We wszystkich swoich postaciach i geografiach Tęczowy Wąż kojarzy się z wodą, podstawowym zasobem oraz tęczą, której migoczące światło i zakrzywiona forma odzwierciedlają łuski i ciało węża. Tęcza jest również ważnym pomostem między wodą a niebem, niebo jest kolejnym miejscem spoczynku Tęczowego Węża.
Jednym z wielu Tęczowych Węży, które przemierzyły tę krainę, jest Yingarna, której historię opowiadają mówiący po Kunwinjku ludzie z zachodniej krainy Arnhem (Northern Territory). W jednej z wielu historii mówi się, że jest pierwszym Tęczowym Wężem i całe stworzenie wyrwało się z jej ciała. Kunwinjku posiadają również opowieści o Śnieniu o dziecku Yingarny, Ngalyod, który jest kojarzony z „potencjalnie niszczycielską mocą burz i obfitości pór deszczowych”.
Ogromna moc Yingarny i Ngalyod jest zarówno kreatywna, jak i destrukcyjna: te Tęczowe Węże nie są po prostu życzliwymi symbolami jedności, ale mogą również stanowić zagrożenie, więc należy unikać ich miejsc spoczynku. Ten groźny aspekt został symbolizowany na obrazie Dicka Nguleingulei Murrumurru z kolekcji Muzeum Narodowego Australii , który przedstawia Yingarnę ze straszliwymi zębami i ogonem krokodyla oraz okrągłym, podobnym do emu ciałem, które jest w stanie pomieścić wszystko, co połknęła.
Idea Tęczowego Węża jako połączenia wielu innych zwierząt, a nawet roślin pojawiła się gdzie indziej; Malowidła naskalne z zachodniego Arnhem Land przedstawiają Tęczowe Węże z głową kangura, ciałem węża, ogonem barramundi i wypustkami w kształcie pochrzynu z ciała. Najstarsze z tych malowideł naskalnych datuje się na 6000 lat, co potwierdza argument, że historie Tęczowego Węża należą do najstarszych na świecie ciągłych tradycji religijnych.
To sprawia, że jest on szczególnie przydatny jako symbol narodowy, domagając się dla współczesnej Australii zarówno uniwersalności, jak i długowieczności.
Przeczytaj więcej: „Dreamtime” i „The Dreaming”: kto wymyślił te terminy?
Dla Aborygenów Tęczowy Wąż nie jest zepchnięty do przeszłości i czasu stworzenia, ale pozostaje niesamowitym źródłem mocy, które kształtuje współczesny świat. Kiedy cyklon Tracy zdewastował miasto Darwin w 1974 roku, miejscowi Aborygeni zinterpretowali to jako „ostrzeżenie, aby przestać zaniedbywać swoje tradycyjne prawo i związane z nim rytuały” i ulegać pokusom „bezprawnego” życia w mieście.
Dołączanie znaczenia
Nierdzenni Australijczycy znają historie o innych Tęczowych Wężach od czasów kolonialnych. Francis Armstrong, pierwszy rządowy tłumacz Kolonii Łabędziej Rzeki (obecnie Perth), zanotował relację o Waugal (pisanym również Wagyl), Północnym Tęczowym Wężu, w 1836 roku, siedem lat po założeniu osady. Zauważył, że były
pewne duże okrągłe kamienie, w różnych częściach Kolonii, które oni [ludzie Noongar] uważają za jaja składane przez waugalów… Mijając takie kamienie, mają zwyczaj robienia dla nich łóżka z szuwarów blackboy [balga, drzewo trawiaste lub Xanthorrhoea preissii].
Stało się tak, ponieważ, według starszej z Noongar, Clarrie Isaacs, Waugal stworzył Rzekę Łabędzia i wszystkie związane z nią wodopoje, i „ma moc życia i śmierci nad Aborygenami i domaga się należnego jej szacunku”.
Jednak pomimo zauważenia czci, jaką Noongar oddali te kamienie, osadnicy nadal usuwali je ze swojego miejsca, wskazując, że nie przywiązują do nich żadnego znaczenia.
Ten przykład sugeruje trudność w tłumaczeniu symbolicznego znaczenia przedmiotu i historii w różnych kulturach, zwłaszcza gdy istnieją takie różnice w stosunkach władzy. Ale dodatkowo pokazuje, w jaki sposób sama ziemia miała symboliczne znaczenie dla rdzennej ludności, podczas gdy dla coraz bardziej utylitarnych kolonizatorów ziemia została zredukowana do niewiele więcej niż do zasobu gospodarczego.
Tęczowy wąż oznacza zatem różne rzeczy dla rdzennych i nierdzennych Australijczyków. Przykład Armstronga pokazuje, że we wczesnym okresie uważano je za zwykłą ciekawostkę i lekceważono, ponieważ koloniści byli zajęci przekształcaniem i ponownym przeznaczeniem ziemi.
Sprzeczne postawy wobec Waugali pojawiły się ponownie w latach 80. XX wieku, kiedy rząd stanowy chciał przebudować teren Starego Browaru "Swan" znanego również jako Goonininup, w miejsce spoczynku Tęczowego Węża.
Ponownie, półtora wieku później, niewielu nierdzennych mieszkańców Australii Zachodniej sympatyzowało z protestami Noongara i przyjęło ideę Waugali z wielkim sceptycyzmem. Isaacs próbował znaleźć równoważności w europejskich systemach wierzeń:
Kiedy przejeżdżają obok tego miejsca, ponieważ nie mogą zobaczyć jakiegoś śmiesznego, ziejącego ogniem stworzenia przypominającego smoka, wystającego z wody przypominającego potwora z Loch Ness, mówią, że nie istnieje. To tak samo śmieszne, jak twierdzenie, że Bóg jest w rzeczywistości dużym białym człowiekiem siedzącym na tronie na szczycie chmur.
Twórcy zignorowali jednak niewygodne argumenty dotyczące symboliki religijnej, preferując bardziej interesowną, racjonalną interpretację, która według kulturoznawcy Johna Fieldera ukazuje imperialny charakter zachodniej racjonalności, w której nasza logika sprawia, że wszystkie inne logiki są zasadniczo nielogiczne, irracjonalne – nie są w ogóle uważane za logikę.
Noongar postrzegali Waugalów jako „istotę duchową”, podczas gdy ich przeciwnicy widzieli w Waugalach „jakiś szalenie prymitywny przesąd”, a samych Noongarów jako wichrzycieli.
'Udomowiony'
Jednak nie-rdzenni Australijczycy przypisują tęczowemu wężowi szereg innych znaczeń, w większości dalekich od wrogich. Wynika to częściowo z wpływu antropologów, którzy na początku XX wieku zainteresowali się tym, co nazwali „mitem”.
Antropolog AR Radcliffe-Brown sporządził przegląd historii z różnych grup językowych Aborygenów w Australii i doszedł do wniosku, że Tęczowy Wąż zajmuje „pozycję bóstwa”. Pomimo zauważenia wielu różnic w tych opowieściach, Radcliffe-Brown założył, że istnieje tylko jeden Tęczowy Wąż i że jest on podobny do boga, „najważniejszego bóstwa natury”. Był to pogląd, który w ogromnym stopniu wpłynął na zrozumienie nierdzennych mieszkańców Australii.
Wyjęty ze szczególnych kontekstów snów każdej grupy językowej, Tęczowy Wąż został odarty z licznych ambiwalentnych symboli i form ikonograficznych, a często zredukowany do pojedynczego bytu – życzliwej matki/stwórcy-postaci w postaci jaskrawo ubarwionego węża .
Być może jest to częściowo spowodowane szczególną morfologią węża; łatwo sobie wyobrazić jego ogromne, wijące się ciało, które wyżłobiło rzeki i strumienie w starożytnym „Czasie snu - Dreamtime” (jak to kiedyś było opisywane), podczas gdy znaczenie wielorakich symboli i złożonych form Yingarna, Ngalyod i innych Tęczowych Węży zostało omówione przez Klany aborygeńskie wymykają się obcym.
Można argumentować, że to nowe przedstawienie jako życzliwego węża jest procesem intelektualnej kolonizacji, ponieważ osadnicy udomowili Tęczowego Węża, czyniąc go zrozumiałym i przyswajalnym dla zachodnich idei. Był to przypadek nierdzennej Australii łączącej się z Aborygenami jedynie na bezcielesnym i powierzchownym poziomie estetycznym, a nie na poziomie głębokiego zrozumienia.
W latach 70. słynny australijski artysta Sidney Nolan namalował dwa duże malowidła ścienne przedstawiające Tęczowe Węże. Snake, 45-metrowa mozaika była podobno „hołdem dla australijskich Aborygenów” Nolana.
Druga praca, Little Snake, została zainspirowana widokiem kwitnącej po latach suszy pustyni w środkowej Australii. Nolan użył Tęczowego Węża do reprezentowania „magicznej mocy wody, która przywraca życie ze stanu zastoju”.
Jest to ten „udomowiony” obraz gigantycznego, jaskrawo ubarwionego węża, z którym Australijczycy są prawdopodobnie najbardziej zaznajomieni i który okazałby się najbardziej odpowiedni do reprezentowania narodu australijskiego jako całości.
Powszechny symbol
Od tego czasu obrazy Tęczowych Węży przemykają po ścianach szkolnych i muralach społeczności na przedmieściach i miastach w całym kraju, przynajmniej tych z dużą rdzenną lub lewicową populacją.
 |
| Wąż autorstwa australijskiego artysty Sidneya Nolana w Muzeum Starej i Nowej Sztuki w Hobart na Tasmanii. Wikimedia Commons |
System edukacji zaprowadził Tęczowego Węża do najszerszego grona odbiorców. Dla wielu młodych Australijczyków Tęczowy Wąż to rdzenna bajka. Od lat 70. australijskie dzieci czytały ilustrowane książki przedstawiające życie i przygody Tęczowego Węża.
W latach 90. dzieci mogły malować własne projekty Tęczowego Węża podczas Tygodnia NAIDOC, Dnia Harmonii lub innych wydarzeń świętujących wielokulturowość Australii. Dla dorosłych Australijczyków Tęczowy Wąż ma wiele innych skojarzeń. Turyści mogli kupić grafiki, koszulki, książki i biżuterię, a nawet majtki ozdobione wijącą się postacią wielkiego węża, jako egzotyczną pamiątkę z Australii.
Spacery i osoby poszukujące wypoczynku mogą fotografować, siedzieć lub piknikować przy dużych publicznych rzeźbach węża w miejscach publicznych, gdzie miał on upamiętniać i upamiętniać Aborygenów. A od 1997 roku New Age, ravery i ekoturyści mogą przyjeżdżać z „z całego świata, aby tańczyć wspólne marzenie” na corocznym Festiwalu Tęczowych Węży w Lexton, w środkowej Wiktorii, na obóz i tańczyć, ale także uczyć się od lokalnych ludów Dja Dja Wurrung i Wadawurrung i innych rdzennych mieszkańców Pacyfiku i Ameryki Północnej.
Rynek New Age był jednym z najbardziej zagorzałych konsumentów symbolu Tęczowego Węża, czytając w nim pozytywne wiadomości o ziemi i duchowych relacjach z nią ludzi. Antropolog Sallie Anderson zauważyła, że:
Autorzy wielu książek New Age o kulturze i duchowości Aborygenów wybierają cechy charakterystyczne z etnograficznych opisów różnych mitów o tęczowych wężach, które pozornie wspierają ich porównania z Kundalini, elektromagnetyzmem, Wisznu, płodnością i śmiercią, źródłami wibracji i energii oraz różnymi innymi tematami.
Kręta forma i jaskrawe kolory Tęczowego Węża stały się powszechnym symbolem w australijskich środowiskach pedagogicznych, kulturowych, ekonomicznych i budowlanych.
Ta powszechna znajomość obrazu i pozorna namacalność pojęcia w jego oswojonej i zestetyzowanej formie sprawiły, że jest on rozumiany jako wybitny symbol tożsamości aborygeńskiej, szczególnie widoczny w wydarzeniach publicznych z okazji stulecia Federacji.
Na przełomie wieków nastąpił wzrost zainteresowania Aborygenami i ich miejscem w Australii. Pierwszy rok nowego tysiąclecia miał oznaczać koniec dziesięcioletniej podróży ku pojednaniu między rdzenną i nierdzenną Australią.
W czerwcu 2000 roku setki tysięcy osób wzięło udział w Marszu Pojednania, a we wrześniu Australijczycy kibicowali rdzennej atletce Cathy Freeman na igrzyskach olimpijskich w Sydney. Te kamienie milowe oznaczały, że godło dobrego samopoczucia nowo pojednanego narodu było potrzebne w 2001 roku, kiedy tożsamość narodowa Australii była obchodzona w stulecie Federacji. Tęczowy Wąż został wezwany do służby.
1 stycznia 2001 roku podczas parady Podróży Narodu w stulecie Federacji, ulicami Sydney przeszła parada w kształcie ogromnego zwiniętego węża, na której tancerze mieli na sobie kostiumy ozdobione Tęczowymi Wężami zaprojektowanymi przez artystę z Bundjalung, Bronwyna Bancrofta.
Następnie, na festiwalu Floriade w Canberze w 2001 roku, ponownie pojawił się Tęczowy Wąż, tym razem na wystawie „Century in bloom”. Na tym „kwiecistym spacerze przez dziesięciolecia” widzowie przechodzili przez planty nasadzeń skromnych warzyw reprezentujących trudy Wielkiego Kryzysu oraz grządki kwiatów zasadzonych w kształcie niemieckiego krzyża żelaznego i japońskiego wschodzącego słońca, wskazujących na II wojnę światową.
Lata 70. były reprezentowane przez wystawę tulipanów i rodzimej flory zasadzonych w projekcie Tęczowego Węża, rzekomo symbolizujących „Aborygeńskie dziedzictwo Australii”. Te przykłady sugerują, że Tęczowy Wąż był używany przez organizatorów imprezy jako metonim Aborygenów, aby widzowie mogli przyjąć miejsce Aborygenów w narodowej tożsamości Australii.
Jednak Tęczowy Wąż był również używany do symbolizowania Australii jako całości, a nie tylko jej rdzennych mieszkańców. W corocznym sylwestrowym pokazie fajerwerków w Sydney wielkim finałem jest zawsze zapalenie tajemniczego symbolu, który zdobi wschodnią część ukochanego mostu Harbour Bridge. W 2001 roku tym symbolem był Tęczowy Wąż, przedstawiony obok Gwiazdy Federacji. Maksymą tegorocznego pokazu było „100 lat jako naród, tysiące lat jako ziemia”.
W ten sposób Tęczowy Wąż został wykorzystany, aby nadać współczesnej Australii starożytną przeszłość, a w połączeniu z gwiazdą został przywłaszczony do reprezentowania Australii.
Użycie Tęczowego Węża było bez wątpienia w dobrych intencjach, ale to wyraźnie życzliwe i amorficzne znaczenie było dalekie od tego, które kojarzyły się z oryginalnymi, wysoce ambiwalentnymi Tęczowymi Wężami Śnienia.
 |
| Festiwal Tęczowego Węża, 2019. Raimbow Tomcat, Wikimedia Commons |
Aborygeni przyjęli również nowe symboliczne znaczenia Tęczowych Węży. Ze względu na historię kolonizacji i pojawienie się rdzennych organizacji politycznych i mediów, społeczeństwa aborygeńskie stały się bardziej mieszane i kosmopolityczne, a także pojawiła się tożsamość pan-aborygeńska.
Zamiast identyfikować się wyłącznie ze swoim klanem lub grupą językową, Aborygeni utworzyli społeczność obejmującą cały kontynent. W związku z tym musieli opracować własne symbole, aby reprezentować tę nową tożsamość, a wszechobecność Tęczowego Węża zarówno w społecznościach rdzennych, jak i nierdzennych sprawia, że jest on dobrze przygotowany do działania jako „symbol jedności … wśród miejskich Aborygenów ”.
Wizerunek Tęczowego Węża został wykorzystany na wiele sposobów. Tęczowy Wąż dostarczył logo dla aborygeńskich korporacji, takich jak Northern Land Council. Victoria's Rumbalara Oral Health Center przedstawiło Tęczowego Węża jako nić dentystyczną, „skręcającą się przez pomarańczową splątaną pajęczynę, która reprezentuje płytkę nazębną”.
Dla aborygeńskiej społeczności Moree był to symbol jedności, kiedy skonstruowali 17-metrowego Rainbow Serpent dla Black + White + Pink Reconciliation Float, zgłoszonego na paradzie Mardi Gras w 1999 roku.
Wpisywanie nowego znaczenia
Tęczowy wąż był ważnym symbolem w społeczeństwach aborygeńskich od tysięcy lat, a na początku XXI wieku był również rozpoznawanym symbolem dla szerszego społeczeństwa australijskiego. Dokonując tego przejścia, straciła swoje szczególne „tradycyjne” znaczenia stworzenia, wody i płodności oraz niejednoznaczną kombinację sił twórczych i destrukcyjnych.
 |
| Mural Tęczowego Węża w Sydney. Graffiti Newtown/Flickr , CC BY-SA |
Chociaż od stulecia Federacji w 2001 roku nie pojawił się zbyt wiele na scenie narodowej jako symbol, pozostaje silnym symbolem ducha lokalnej społeczności aborygeńskiej i pojednania. Na przykład grafika artysty Bundjalung, Johna Robinsona, Rainbow Serpent, została zainstalowana w centrum handlowym w East Maitland w Nowej Południowej Walii, aby uczcić Tydzień Pojednania w 2018 roku.
W 2019 roku dla Gunnedah Civic Centre zamówiono fontannę Rainbow Serpent, zaprojektowaną przez kolektyw artystek Kamilaroi, a na Perth Royal Show zaprezentowano publiczny występ starszego z Noongar, Waltera McGuire'a , przedstawiający „35-metrową nadmuchiwaną kreację Wagyl… oświetloną przez kolory tęczy”.
Jest więc oczywiste, że jędrna skóra Tęczowego Węża nadal stanowi idealne płótno do wpisywania nowych znaczeń i symboli zarówno dla rdzennych, jak i nierdzennych Australijczyków.
Profesor nadzwyczajny, Australijski Uniwersytet Katolicki
Jest to zredagowany fragment książki Symbols of Australia: Imagining a Nation pod redakcją Melissy Harper i Richarda White'a, opublikowanej przez NewSouth Books. Przypisy do tego artykułu można znaleźć w książce.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy