Stulecie urodzin Andrzeja Chciuka

Wczoraj minęła 100 rocznica urodzin Andrzeja Chciuka prozaika, poety, dziennikarza, felietonisty z Melbourne, jedenego z najbardziej kontrowersyjnych ale również  utalentowanych pisarzy emigracyjnych. Za główny cel pisarstwa obrał sobie mówienie rodakom nieprzyjemnych prawd i zmuszanie ich do myślenia.  Pisarza wspomina Bogumiła Żongołłowicz. 


Urodził się 13 stycznia 1920 r. w Drohobyczu. Po ukończeniu Państwowego Gimnazjum im. Króla Władysława Jagiełły podjął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, które przerwała wojna. Przez Węgry dostał się do Francji do 2 Dywizji Strzelców Pieszych. Po kapitulacji Paryża został internowany w obozie jenieckim w Besançon. Zbiegł z transportu do Niemiec.  

W 1941 r. rozpoczął studia literatury francuskiej i historii na Tuluskim Uniwersytecie i włączył się w działalność polskiej YMCA we Francji. Po utracie stypendium PCK przystąpił do ruchu oporu. Był członkiem Polskiej Organizacji Walki o Niepodległość oraz Forces Françaises de l’Interieur. Aresztowany przez gestapo przebywał trzy miesiące w więzieniu w Tuluzie.

Pod koniec 1944 r. Znalazł się w Paryżu. W 1946 r. poślubił Barbarę Kulwieć. W tym samym r. urodził się ich syn Jacek, a cztery lata później córka Hania.


W 1951 r. przypłynął wraz z rodziną na norweskim statku ,,Skaubryn” do Australii. Zamieszkali w Melbourne. W niedługim czasie małżeństwo rozpadło się.

Andrzej Chciuk podjął współpracę z polonijną prasą. Został członkiem-założycielem miejscowego Polskiego Koła Kulturalno-Artystycznego, a po odejściu z PKKA założył wraz z Barbarą Schenkel Kabaret Satyryczno-Literacki ,,Wesoła Kookaburra”. W 1955 r. otrzymał ex aequo z Leo Lipskim nagrodę literacką ,,Kultury” za opowiadanie Smutny uśmiech.

W 1958 r. poślubił Wandę Jadwigę Ernst. Na jej prośbę zmienił nazwisko na Andrew Soddell, teksty literackie nadal podpisując swoim dotychczasowym nazwiskiem. Podjął współpracę z londyńskimi ,,Wiadomościami”. Ukończył opowiadanie Rejs do Smithton, które ukazało się w jednym tomie z opowiadaniem Stary Ocean w serii Biblioteki ,,Kultury” w 1960 r. W tym samym roku owdowiał. Na jakiś czas zaszył się na prowincji. Przed wyjazdem złożył w drukarni Polpress Pamiętnik poetycki. 


Pod koniec 1961 r. rozpoczął roczny objazd Australii z zamiarem zebrania materiałów do książki o Polonii australijskiej. W Brisbane poznał córkę polonijnego działacza, młodszą o 23 lata Barbarę Wilczyńską, którą poślubił w 1964 r.


W połowie lat sześćdziesiątych po nieudanej próbie poprowadzenia własnej restauracji, „Intercontinental Dinner-Cafeteria” rozpoczął pracę jako nauczyciel języka francuskiego i historii w Altona High School. Zaocznie studiował literaturę francuską na Uniwersytecie Melbourneńskim. 


W 1969 r. wydał Atlantydę, którą jury nagrody „Wiadomości” uznało za najwybitniejszą książkę pisarza polskiego pochodzenia wydaną na emigracji w tymże roku. Rok później ukazała się powieść o terrorze okresu stalinizmu - Towarzysze z bezpieczeństwa. 


W 1971 r. autor Atlantydy odbył wraz żoną podróż do Europy. Po trzytygodniowym pobycie w Izraelu napisał książkę ,,pospiesznego przechodnia” - Wizyta w Izraelu. W 1972 r. wyszła również jego Ziemia księżycowa, a w trzy lata później Emigrancka opowieść wywołując wielkie poruszenie wśród Polaków na antypodach i odsunięcie się wielu osób od pisarza. 


W 1977 r. Andrzej Chciuk wyruszył w drugi objazd piątego kontynentu, aby raz jeszcze podjąć się napisania książki o powojennej emigracji. Turę tę przerwała nagła śmierć 15 maja 1978 r.

Bogumiła Żongołłowicz