Olga Tokarczuk laureatką Literackiej Nagrody Nobla 2018!

Polska pisarka Olga Tokarczuk - Literacki Nobel 2018
Fot. Fryta 73 / Creative commons (CC BY-SA 2.0) 

Nobel dla Tokarczuk dopadł mnie dzisiaj na zakupach. Komórka zasygnalizowała nową wiadomość. Chwilę potem z torbami sprawunków przysiadłam w kawiarence galerii handlowej i wyciągnęłam telefon, a tam cudowna informacja – Olga Tokarczuk została laureatką Literackiej Nagrody Nobla „za narracyjną wyobraźnię, która wraz encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic, jako form życia", jak podała Akademia Szwedzka.

Uzasadniając przyznanie jej literackiego Nobla - Akademia Szwedzka nazwała "Księgi Jakubowe" - opus magnum [1] polskiej pisarki. "Wielkim tematem Olgi Tokarczuk jest różnorodność kulturowa", powiedział po ogłoszeniu werdyktu o przyznaniu literackiego Nobla - przewodniczący Komitetu Noblowskiego Anders Olsson.


Pisarka dowiedziała się o tym, gdy była w samochodzie na autostradzie. "Musiałam się zatrzymać.To jeszcze w ogóle do mnie nie dociera", powiedziała w rozmowie z "Gazetą Wyborczą". Podkreśliła także, że cieszy się z tego, że nagrodę otrzymał też Peter Handke. "Niezwykle go cenię", zaznaczyła. "To wspaniale, że Akademia Szwedzka doceniła literaturę z centralnej części Europy. Cieszę się, że jeszcze się trzymamy", powiedziała. Na Facebooku napisała: "Radość i wzruszenie odebrały mi mowę. Ogromnie dziękuję za wszystkie gratulacje!".
Olga Tokarczuk została laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za 2018 rok (nagroda zaległa, nie ogłoszono jej z powodu kryzysu w Akademii Szwedzkiej), a Peter Handke za 2019 rok. Była wymieniana w szwedzkich mediach wśród faworytów do te nagrody. Nazwisko austriackiego pisarza Petera Handkego, jest odbierane natomiast, jako pewnego rodzaju zaskoczenie
Wartość Nagrody Nobla w każdej dziedzinie wynosi 9 mln koron(szwedzkich), czyli około 3,5 mln zł.

Po cichu liczyłam na taki werdykt. 
Nasza pisarka jest lubiana przez polskich czytelników, jej książki są chętnie kupowane, co przyznała mi dzisiaj ekspedientka w szczecińskiej księgarni EMPiK, ma na koncie także  bardzo prestiżowe międzynarodowe nagrody literackie, do ukoronowania brakowało tej najważniejszej, a była w ścisłej grupie potencjalnych kandydatów do niej, tych najpoważniejszych..

Wielkie święto dla polskiej literatury.Jest powód do radości!

Żyję w bardzo ciekawych czasach. Los pozwolił mi być świadkiem wielkich wydarzeń w dziejach polskiej kultury – przyznania dwóm polskim kobietom najwyższej literackiej nagrody na świecie: 23 lata temu w 1996r. - poetce Wisławie Szymborskiej i w tym roku – 57-letniej pisarce Oldze Tokarczuk.

Oczywiście, i ta nagroda, tak, jak w przypadku Wisławy Szymborskiej, wywołała negatywną reakcję polskiej prawicy. Natychmiast w prawicowych mediach pojawiły się epitety pod adresem laureatki:„anty-Polka", „gwiazda mainstreamu", „zdrajczyni", „pluje na Polskę”, to tak na początek. Na prawicowych portalach już są pierwsze komentarze, że "Nobel dla Olgi Tokarczuk to lewacki, antypolski spisek Skandynawów". Narodowcy widzą w Oldze Tokarczuk to,co antypolskie i antykatolickie.

Politycy się nieco opamiętali i bzdur już nie gadają i nie wypisują. Jak na razie. 

Andrzej Duda, prezydent Polski (Twitter):
„Serdeczne gratulacje dla Pani Olgi Tokarczuk! Wielki dzień dla polskiej literatury. Kolejna polska pisarka, po poetce Wisławie Szymborskiej, otrzymuje literackiego Nobla. Brawo!” 
 

Donald Tusk, przewodniczący Rady Unii Europejskiej, (Twitter):
„Pani Olgo, najserdeczniejsze gratulacje! Co za radość i duma! Będę się tym chwalił w Brukseli, jako Polak i wierny czytelnik, który przeczytał wszystko, od początku do końca.” 

Piotr Gliński, wicepremier oraz minister kultury i dziedzictwa narodowego, (Twitter):
„Gratulacje dla Pani Olgi Tokarczuk. Sukces polskiego twórcy bardzo cieszy, tym bardziej, że to kolejny międzynarodowy sukces Pani Tokarczuk. Nagroda Nobla to dobitny dowód na to, że polska kultura jest doceniana na całym świecie. Gratuluję!” 1/2 
„W związku z nagrodą Pani Tokarczuk minister kultury tym bardziej zobowiązuje się powrócić do niedokończonych wcześniej lektur noblistki. ”2/2
Przedwczoraj minister przyznał publicznie, że nie zdołał przeczytać żadnej z książek Noblistki, zaczynał i nie kończył.

Minister finansów Jerzy Kwieciński ogłosił, że podjął decyzję o zaniechaniu poboru podatku PIT od przychodów związanych z Nagrodą Nobla. "Podjąłem decyzję o zaniechaniu poboru podatku PIT od przychodów związanych z Nagrodą Nobla. W najbliższym czasie wydam stosowne rozporządzenie w tej sprawie" napisał minister Kwieciński na Twitterze. "Bardzo cieszę się z docenienia twórczości polskiej autorki", dodał Kwieciński, załączając gratulacje dla Olgi Tokarczuk.

Wcześniej szef resortu finansów, którego wieści o nagrodzie dla Olgi Tokarczuk zastały w Luksemburgu na spotkaniu Rady UE ds. finansów przyznał, że nie wie, czy będzie jakaś specjalna nagroda finansowa, czy fundusz dla noblistki. "Musimy na ten temat porozmawiać, jeszcze nie miałem posiedzenia kierownictwa na ten temat, ale myślę, że będę wyrazicielem woli wszystkich moich kolegów, żeby pogratulować pani Oldze. Przyznaje się, że nie czytałem żadnej książki, ale w najbliższym wolnym czasie z przyjemnością przeczytam", mówił dziennikarzom Kwieciński.

Zanim pisarkę odkrył świat, doceniali ją krytycy i czytelnicy w Polsce Olga Tokarczuk zadebiutowała powieścią "Podróż ludzi Księgi" (1993 r.), jej trzecia powieść: "Prawiek i inne czasy” (1996r) - przyniosła jej sławę, Olga Tokarczuk otrzymała za nią Paszport Polityki. Sześć książek Noblistki było nominowanych do Nagrody Nike, pięć z nich zdobyło Nike Czytelników. Pisarka cieszy się niezwykłym powodzeniem w kraju i za granicą. 
 Od debiutu w 1993r. jest gwiazdą polskiej literatury, ale szczególne znaczenie ma jej pięć powieści:

"Księgi Jakubowe” - monumentalne dzieło, którego źródła i konteksty można by przytaczać bez końca. Autorka opisuje świat w czasach Rzeczpospolitej Obojga Narodów i na pograniczu kultur. To właśnie ta jukstapozycja[2] żydowsko-polska sprawia, że dzieło jest nieprzeciętne w swoim przekazie.
Opowieść historyczna wyrywa się z ram swojego gatunku, ponieważ w jej centrum jest samotny człowiek, jednostka, która tylko czeka, aby stać się kimś wybitnym. Olga Tokarczuk o swojej powieści: „Mówiąc w wielkim skrócie, opowiada o tym, jak spora grupa Żydów z Podola, wyznawców XVII-wiecznego kabalisty i rabina Szabtaja Cwi, uważającego się za mesjasza, przeszła z wielką pompą na katolicyzm pod wodzą swojego przywódcy, kupca Jakuba Franka, przedtem zaś przez jakiś czas wyznawała islam”.

"Bieguni" - książka wydana w 2007 r. doczekała się międzynarodowego rozgłosu prawie 11 lat później, w 2018 roku, za książka, której angielskie wydanie nosi tytuł "Flights" (tłum. Jennifer Croft) Olga Tokarczuk odebrała Nagrodę Bookera.
Książka została też nominowana do Literackiej Nagrody Europy Środkowej ANGELUS, a także nagrodzoną Nike (2008). W 2008 roku "Bieguni" zdobyli Literacką Nagrodę Nike.
Motywem przewodnim tej książki jest droga, będąca kanwą filozoficznych rozważań nt czasu, przestrzeni i miejsc, tonących w mnogości obrazów i metafor. Wszystkie historie z „Biegunów” są ze sobą nierozerwalnie związane i stanowią swoista wiwisekcje etosu współczesnego podróżnika. Wielość wątków jest wielkim atutem „Biegunów”, od Wikipedii po historię XVII-wiecznego anatoma, Filipa Verheyena.

"Dom dzienny, dom nocny", (z 1998r.) – pozoru przytłaczająca mroczna opowieść, w której autorka stara się odpowiedzieć na pytanie, jaki jest sens życia, daje jednak nadzieję   na lepsze jutro. W jednym z wywiadów Olga Tokarczuk zdradziła, że "Dom dzienny, dom nocny" to swojego rodzaju prequel[3] do "Ksiąg Jakubowych": „Dla mnie, może to przewrotne, "Księgi Jakubowe" to jednak kontynuacja "Domu dziennego, domu nocnego". Tam było o próbach zakorzenienia, tutaj jest o podróży. To dwa bieguny życia”.

"Prowadź swój pług przez kości umarłych", - powieść wydana w 2009r., jest jedną z najpopularniejszych książek Olgi Tokarczuk. Wprawdzie mamy w niej do czynienia z tajemniczymi morderstwami, to thrillerem jednak nie jest. W tym roku książka doczekała się przetłumaczenia na język angielski i cieszy się olbrzymim zainteresowaniem. Dwa lata wcześniej, znana polska reżyserska Agnieszka Holland na kanwie tej powieści nakręciła film „Pokot”. 
"Pokot" miał swoją premierę na niemieckim Berlinale i został nagrodzony Srebrnym Niedźwiedziem oraz Nagrodą im. Alfreda Bauera.

"Prawiek i inne czasy" - powieść, w której ponadczasowy uniwersalizm przeplata się z ambitną próbą scharakteryzowania środkowoeuropejskiej prowincji. Jest w niej opis losów dwóch rodów, Boskich i Niebieskich, zabierający w fascynującą podróż przez niemal cały wiek XX. Powieść - o przemijaniu i walce z codziennym trudem. Z pozoru proste historie zostają nabierają magii przez poetycki językiem pisarki.

***

Pisarka pracuje obecnie nad powieścią opartą na jej rodzinnej historii, której osią mają być relacje pomiędzy Polakami i Ukraińcami.

Olga Tokarczuk nie waha się angażować w życie społeczne i wypowiadać publicznie sądów nie zawsze popularnych. Zabierała głos w sprawie uchodźców i praw mniejszości. Od zawsze deklarowała się jako feministka. Sprzyja też ekologom. 

 

Mam nadzieję, że TVP będzie na żywo transmitowała uroczystości ze Sztokholmu.

Zofia Bąbczyńska-Jelonek
Kwadratura Koła Polityki

---

[1] Opus magnum (łac. „wielkie dzieło”) – fraza oznaczająca najwybitniejsze, najbardziej znaczące dzieło w dorobku artysty. 
[2] Jukstapozycja (łac. iuxta – blisko, przy (czymś), positio – pozycja) – środek poetycki polegający na zestawieniu ze sobą dwóch lub więcej obrazów w celu budowy znaczenia nadrzędnego. 
[3] Prequel – utwór literacki lub filmowy opowiadający wydarzenia wcześniejsze niż opisane w pierwowzorze.