Sprawozdanie z Forum Kultury V Zjazdu Polonii Świata

Marek Domaradzki - podsumowuje Forum Kultury Polonijnej
w sali plenarnej Sejmu RP. Fot. A.Pawlowska/SenatRP

W obradach Światowego Forum Kultury Polonijnej V Zjazdu Polonii w Warszwie wzięło udział 72 delegatów. Australię reprezentowali: Maria Koter-Rosiak i Grzegorz Machnacki(Towarzystwo Polskiej Kultury) oraz Joanna Borkowska-Surucić (Teatr Fantazja).   Twórcami Forum  byli: Maria Koc, Wicemarszałek Senatu Rzeczpospolitej Polskiej, prof. dr hab. Jan Wiktor Sienkiewicz, Marta Sokołowska ze Stowarzyszenia ‘Wspólnota Polska’ oraz Marek Domaradzki z Prezydium Rady Polonii Świata. Podsumowanie obrad ŚFKP   zostało wygłoszone przez Marka Domaradzkiego w czasie Sejmu Polonijnego w sobotę, 22 września. Na forum wyszczególniono  m.in. charakterystyczne motto odnoszące się również do kultury:  "Polonia i Polacy za granicami to najlepsi ambasadorzy polskości”. Sformułowano  15 ważnych dla kultury polskiej zagranicą postulatów pod adresem władz RP i organizacji polonijnych.  


Światowe Forum Kultury Polonijnej otworzyła wicemarszałek Maria Koc. Jak zaznaczyła, podczas forum podjęta zostanie próba odpowiedzi na pytania, czym jest kultura na emigracji, jaką pełni funkcję, kim są jej twórcy, animatorzy i jej odbiorcy. Podkreśliła, że kultura na emigracji to „budowanie polskiej tożsamości w milionach polskich rodzin za granicą dzięki znajomości treści, kodów, symboli i wartości, które tę kulturę tworzą. To także codzienna praca tysięcy organizacji i instytucji polonijnych na całym świecie, które kulturę polską upowszechniają i uczą jej młodych ludzi”. Zdaniem wicemarszałek bez polskiej kultury za granicą nie byłoby Polaków poza ojczyzną, bo właśnie kultura jest tym spoiwem, które nas łączy. „Poczucie tożsamości narodowej, to, co czyni nas Polakami w kraju i za granicą, dokonuje się na płaszczyźnie kulturowej. Stąd nieodzowność kultury dla integralności wspólnoty narodowej w kraju i za granicą” – powiedziała wicemarszałek Senatu.


Przypomniała, że mając świadomość znaczenia kultury dla utrzymania polskości poza krajem, Senat wspiera twórców oraz liczne organizacje i instytucje polonijne, które prowadzą działalność w dziedzinie kultury. Poinformowała, że w 2018 r. najwięcej wniosków wpłynęło na realizację zadań w zakresie kultury i promocji Polski oraz ochronę dziedzictwa kulturowego i historycznego. „Napawa nas wielką dumą przywiązanie Polonii i Polaków za granicą do ojczystej kultury. Podziwiamy różnorodność form i intensywność działań kulturalnych” – podkreśliła wicemarszałek. „Bez pomocy z Polski, a wręcz przez nią odtrącani, Polacy na emigracji zawsze dbali o kulturę polską, słusznie upatrując w niej źródła narodowej identyfikacji. Tym bardziej teraz, w wolnej i niepodległej Polsce powinniśmy, wręcz jesteśmy zobowiązani wpierać Polaków na emigracji, dla których polska kultura jest żywą i największą wartością!” – powiedziała wicemarszałek Maria Koc.

W opinii ministra środowiska, przewodniczącego Rady Krajowej Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” Henryka Kowalczyka forum kultury polonijnej jest jednym z najważniejszych podczas zjazdu, ponieważ kultura to najsilniejsza więź łącząca Polonię z krajem. Minister wyraził nadzieję, że dzięki forum uda się uzyskać wskazówki, jak wspierać kulturę polonijną.

Wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Jarosław Sellin przedstawił cele i zasady polityki resortu wobec dziedzictwa kulturowego poza granicami kraju. Omówił też działalność Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, który prowadzi projekty o charakterze konserwatorskim, naukowo-badawczym, edukacyjnym i popularyzatorskim.

Podczas forum zaprezentowano dorobek kultury polskiej na emigracji (1918–2018). O drogach do Niepodległej mówił senator Jan Żaryn. Jak podkreślił, „Nie byłoby niepodległej Polski, gdyby nie polska emigracja”. „Nie było obszaru polskiej kultury bez kultury emigracyjnej” – powiedział z kolei prof. Jan Wiktor Sienkiewicz z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, prezentując polską sztukę na emigracji w latach 1918–89.

Dyskutowano również o przyszłości kultury polskiej na emigracji (1918–2118) zgodnie z pojęciami definiującymi kulturę: Słowo – Obraz – Dźwięk. Każde z tych pojęć zostało scharakteryzowane przez osoby aktywne w swoich polonijnych środowiskach. Twórcy i animatorzy artystycznych przedsięwzięć zaprezentowali inicjatywy, działania i osiągnięcia w krajach zamieszkania.
(na podst. info 'Wspólnota Polska")

Treść wystąpienia sprawozdawczego Marka Domaradzkiego podczas Sejmu Polonijnego 22.09:

Szanowni Państwo,

mam zaszczyt i przyjemność dokonać podsumowania pracy Światowego Forum Kultury Polonijnej. Statystycznie, w obradach ŚFKP, które odbyły się w Sali Plenarnej Senatu RP wzięło udział 72 delegatów z całego świata, zostało wygłoszonych 12 referatów , w dyskusji zabrało głos 31 uczestników naszego Forum. Do tej statystyki konieczne jest włączenie 4 osób, które przez kilka miesięcy koordynowały prace nad profilem Forum i doprowadziły do jego wartościowego zaistnienia. Te osoby koordynatorzy ŚFKP to: Pani Marszałek Senatu RP Maria Koc, prof. Jan Wiktor Sienkiewicz, Marta Sokołowska i ja. Dziękujemy również za wsparcie i pomoc Pani Iwonie Moskalik-Tymie, Panu Janowi Krasowskiemu z Biura Polonijnego Senatu oraz wolonariuszkom Hannie Hivojnie i Wiktorii Jermalenak.

Czuliśmy duża odpowiedzialność, tworząc i dyskutując profil Forum Kultury Polonijnej. Tymbardziej, że jak powiedział Św. Jan Paweł II w UNESCO: „Naród jest bowiem wielką wspólnotą ludzi, których łączą różne spoiwa, a nade wszystko kultura. Naród istnieje z kultury i dla kultury”.

Spotkaliśmy się ramach V Światowego Zjazdu Polonii i Polaków za Zagranicą, świętując rocznicę Niepodległej Polski. Stąd temat forum: „Kultura polska poza granicami kraju. Dokonania i perspektywy: 1918 – 2018 – 2118” nadał ton naszej pracy. Odnosił się do dokonań Polaków poza granicami kraju w minionym stuleciu, określił fundament, na którym możemy budować i tworzyć przyszłe wartości kultury polonijnej.

Wychodząc naprzeciw tak określonemu tematowi, oparliśmy program Forum Kultury Polonijnej na triadzie pojęć definiujących kulturę: „Słowo-Obraz-Dźwięk”. Wszystko, co stworzyła kultura (poprzez swoich twórców) można zamknąć w tych trzech, tak pojemnych, słowach. Każde z powyższych pojęć znalazło odniesienie w czasie wygłoszonych prelekcji oraz w czasie poprelekcyjnych dyskusji.

Najkrócej ideę naszego forum można ująć jako:
 - część inauguracyjną;
- retrospektywną i postulatywną;
- część dyskusyjną.

Dyskusyjna część Forum Kultury Polonijnej, referowana przez Polonię i Polaków mieszkających za granicami, miała na celu omównie bieżącej działalności kulturalnej w środowiskach polonijnych oraz wypracowanie postulatów rozwoju kultury polskiej poza granicami Polski na kolejnych (symbolicznie) 100 lat.

Postawiono główne pytania o przyszłość kultury polskiej na emigracji i jej popularyzację naświecie. Jej formuła była moderowana rozmową. Takie podejście dało szansę na przyjrzenie się polonijnej kulturze i określenie jej kondycji dzisiaj – i próbę określenia perspektyw na kolejnych 100 lat, na bazie 100-letniej przeszłości Niepodległej i jej miejsca w kulturze świata.

Nie wyczerpaliśmy tematu, który pozostał nie do końca zgłębiony tak, jak płynne jest słowo, jak ulotny jest dźwięk i jak umykający jest obraz zdarzeń. Nie zmienia to faktu, że zetknęliśmy się z wieloma znakomitymi projektami i twórcami.

 Pojawiły się piękne motta, warte zauważenia i może zapamiętania, jak np. „Kultura to misterium ciągłości”, czy „Polonia i Polacy za granicami to najlepsi ambasadorzy polskości”.

Poszerzeniem i dopełnieniem naszej perspektywy w odniesieniu do kolejnych 100-lat kulturypolskiej na emigracji, były „wizyty studyjne”. Mieliśmy okazję odwiedzić i poznać ważne instytucje Rzeczpospolitej, które dbają, wspierają i często współtworzą kulturę polską poza granicami Kraju. Zarówno Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jak i Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz Instytut Adama Mickiewicza podjęli nas bardzo gościnnie, prezentując swoje dokonania w obszarze kultury polonijnej oraz – co dla polskiej kultury i polskich twórców żyjących i pracujących za granicą jest bardzo ważne, projektowane propozycje współpracy na pomysły i projekty, wypływające ze środowisk polonijnych. Były to warsztaty bardzo praktyczne, wskazujące na nowe oferty i „narzędzia”, które Rzeczypospolita Polska kieruje ku twórcom kultury polskiej poza Polską.

A oto nasze postulaty:

Światowe Forum Kultury Polonijnej postuluje podejmowanie kompleksowych działań na rzecz kultury polonijnej i polskiej za granicą przez podmioty i środowiska w kraju i na emigracji poprzez w szczególności:

1/ Budżetowanie projektów i działań kultury polonijnej i polskiej za granicą jako narzędzia utrzymania jej ciągłości i nieprzemijającej wartości;

 2/ Konsolidacja środowisk polonijnych różnych krajów w tworzeniu znaczących
  projektów kulturalnych;

3/ Wymiana doświadczeń i dorobku między środowiskami polonijnymi i polskimi na świecie

4/ Włączenie młodej Polonii w struktury organizacyjne oraz w proces tworzenia nowych
  projektów kultury polonijnej i polskiej za granicą;

5/ Rozszerzanie oferty kulturalnej poza lokalne środowisko polonijne, ze szczególnym uwzględnieniem krajów osiedlenia;

6/ Stworzenie funduszy wspierania niekomercyjnych projektów artystycznych polskich za
 granicą i polonijnych;

7/ Organizowanie regularnych spotkań środowisk twórczych w zakresie kultury polonijnej ipolskiej za granicą;

8/ Wsparcie liderek/liderów kultury polonijnej i polskiej za granicą, w szczególności w
obszarach pozyskiwania środków finansowych i mentoringu oraz korzystania ze współczesnych narzędzi technologicznych;

9/ Popularyzacja różnych form interwencji, prowadzących do zmiany sytuacji Polonii i Polaków za granicą, np. petycje;

10/ Pełne rozpoznanie dorobku i znaczenia kultury polonijnej i polskiej za granicą w odniesieniu do kultury światowej;

11/ Utworzenie w Polsce narodowej szkoły tańców ludowych w celu wsparcia polonijnych inicjatyw i promocji polskiego folkloru;

12/ Wydawanie antologii kultury emigracyjnej i włączenie jej do obiegu dziedzictwa
  narodowego;

13/ Stworzenie bazy danych dorobku polskiej kultury na emigracji;

14/ Włączenie kultury polskiej na emigracji do powszechnej wiedzy i świadomości w Polsce;

15/ Pilne powołanie Narodowego Muzeum Sztuki Polskiej na Świecie.

 Naszym zdaniem, realizacja tego ostatniego postulatu jest zadaniem niezwykle ważnym dla
  zachowania, utrwalenia i rozwoju polskiej kultury artystycznej na świecie. Czas pokaże, co zostanie zrealizowane z tych szlachetnych zamierzeń. Nas już nie będzie za 100 lat, gdy nasi następcy spotkają się na kolejnych obchodach wiekopomnej rocznicy odzyskania Niepodległości. Ale dziś możemy powiedzieć, że podjęliśmy wyzwanie czasu w stworzeniu punktów odniesienia, płaszczyzny dalszego działania nie tylko dla utrzymania kultury polskiej, ale jej rozpowszechnie.

(mat. RNPA)

Zdjecia: Agata Pawłowska

* * *