 |
| Żywe Muzeum Porcelany w Ćmielowie. Porcelanowe abażury. Fot. Januszk57 Wikipedia |
Historia
Początki osadnictwa na
terenie dzisiejszego Ćmielowa, datuje się na okres późnego neolitu. Sprzyjały
temu urodzajne ziemie lessowe, jak również obecność lewego brzegu rzeki
Kamiennej, dającej urodzajność polom uprawnym. Mieszkali na tych terenach
ludzie, którzy zajmowali się wyrobem narzędzi kamiennych z krzemienia
pasiastego, wydobywanego w pobliskich Krzemionkach, gdyż tu właśnie znajdowała
się duża kopalnia tego surowca.
Rzymski szlak
handlowy
W pierwszych wiekach
naszej ery, wzdłuż rzeki Kamiennej przebiegał rzymski szlak handlowy. Prowadził
on do Nowosłupskich dymarek, gdzie przetapiano rudę żelaza. Obok rolnictwa i
wyrobu narzędzi krzemiennych, od najdawniejszych lat zajmowano się tu lepieniem
garnków. Działo się to dzięki pokładom gliny i lessu.
Czternastowieczne
zapiski historyczne
Pierwsze historyczne
wzmianki o Ćmielowie pochodzą z XIV stulecia. W roku 1388, bracia Marcin i
Mikołaj z Baruchowa, herbu Doliwa, sprzedali pobudowany tu zamek i wieś
Gniewoszowi z Dalewic. Z czasem, Gniewosz przekazał dobra ćmielowskie swojemu
synowi, który tak jak ojciec nosił imię Gniewosz. W roku 1425, Ćmielów zakupił
Jan z Podlodowa, herbu Janina. Koniec XV wieku, to okres świetności wsi a
następnie miasta Ćmielów. Córka Stanisława Szydłowieckiego Katarzyna, poprzez
małżeństwo ze Stanisławem z Grocholic, zawarte w 1473 roku zwróciła uwagę
swojej rodziny na włości położone w dolinie rzeki Kamiennej. Na początku XVI
wieku, Jakub Szydłowiecki brat Katarzyny rozpoczął akcję wykupu dóbr leżących
nad Kamienną, nabywając także włości ćmielowskie. Następnie rozbudował on
istniejące pielesze zamkowe. Prawa miejskie, nadane zostały Ćmielowowi na mocy
przywileju lokacyjnego z 19 maja 1505 roku, wydanego przez króla Aleksandra
Jagiellończyka.
W rękach pani Zofii
Po śmierci Jakuba
Szydłowieckiego czyli od 1509 roku, Ćmielów przeszedł w ręce przyrodniego brata
Jakuba, Mikołaja. Ten z czasem oddał miasto w ręce kanclerza Krzysztofa
Szydłowieckiego. To właśnie za jego rządów Ćmielów stał się prężnym miastem z
piękną rezydencją magnacką, na ówczesnym europejskim poziomie. Po śmierci
kanclerza, która nastąpiła w 1532 roku, dobra ćmielowskie odziedziczyła jego
żona, Zofia. W wyniku podziałów majątkowych, spory rodzinne o miasto, zamek i
inne włości między rodziną trwały kilkadziesiąt lat. Sytuacja własnościowa
ustabilizowała się dopiero w 1606 roku, kiedy dobra ćmielowskie przeszły w ręce
Janusza Ostrogskiego.
Potop szwedzki
Kres świetności
Ćmielowa, położył potop szwedzki. Zamek tu położony, był rezydencją księcia
siedmiogrodzkiego, walczącego z Polakami po stronie szwedzkiej. Dnia 12
kwietnia 1657 roku, doszło pod Ćmielowem do spotkania armii Jerzego Rakoczego i
Karola Gustawa X. Połączone wojska, rozpoczęły trzecią fazę potopu na ziemie
polskie. Żołnierze nie oszczędzili miasta i wszelkich warowni, palili je oraz
mordowali znajdujące się tam rodziny szlacheckie.
 |
| Ruiny zamku w Ćmielowie. Fot. J.Halun Wikipedia |
Czasy Lubomirskich
W 1709 roku, Ćmielów
przeszedł w ręce Aleksandra Dominika Lubomirskiego. Ten z biegiem lat, sprzedał
wspomniane dobra Stanisławowi Małachowskiemu. Tuż przed powstaniem
listopadowym, Małachowscy sprzedali miasto Teresie del Campo Scypionowej. W
1845 roku hrabina stała się wyłączną właścicielką dóbr, a po jej śmierci w 1848
roku majątek odziedziczyła jej córka Maria. Następnie Ćmielów otrzymali w
spadku synowie Marii. W 1896 roku, ćmielowskie włości należały do księcia
Aleksandra Druckiego- Lubeckiego.
Wiek osiemnasty
W XVIII wieku, Ćmielów
stał się ośrodkiem garncarstwa. W 1750 roku, król August III Sas, wydał
miejscowym garncarzom przywilej sprzedaży swoich wyrobów na terenie całego
kraju. Uprawnienie to w 1768 roku, ponowił król Stanisław August Poniatowski.
Powstanie
styczniowe
Podczas trwającego
powstania styczniowego, przywódcą ruchu w tej okolicy, był miejscowy proboszcz
ksiądz Kacper Kotkowski. Był tutaj też Marian Langiewicz, dyktator styczniowych
powstańców. Po upadku tego narodowego zrywu, Ćmielów znalazł się w granicach
Republiki Ostrowieckiej, tracąc prawa miejskie.
Lata wojny
W czasie II wojny
światowej, powołano tu do istnienia getto żydowskie. Przetrzymywano tu ponad
dwa tysiące Żydów. Z czasem trafili oni do Treblinki.
Po wojnie
W roku 1962, Ćmielów
odzyskał prawa miejskie, a fabryki porcelany gromadzą tu tłumy turystów.
Ewa Michałowska-Walkiewicz
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy