 |
| Gen. Tadeusz Rozwadowski - organizator zrębów polskiej państwowości i wojska w 1918 r. Fot. NAC (public domain) |
Pochodzący z Małopolski generał, przez cały okres I wojny światowej, pracował na rzecz przyszłego państwa polskiego i polskich sił zbrojnych, a na przełomie października i listopada 1918 r. odegrał rolę trudną do przecenienia. Mimo tych, a także późniejszych zasług, nazwisko generała jest skrupulatnie pomijane podczas centralnych obchodów Święta Niepodległości. Poniżej krótkie kalendarium z życia generała – październik i listopad 1918 r.
27 października 1918 – Rada Regencyjna uchwaliła „Tymczasową ustawę o powszechnym obowiązku służby wojskowej” zreferowaną dzień wcześniej na posiedzeniu Rady Ministrów przez gen. Tadeusza Jordan Rozwadowskiego. Generał, od 1917 r., był nieoficjalnym doradcą wojskowym Rady i autorem planów tworzenia Wojska Polskiego.
28 października 1918 – Rada Regencyjna mianuje gen. Tadeusza Rozwadowskiego szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, tego dnia Rozwadowski mianował gen. Władysława Wejtkę dowódcą Samoobrony Wileńskiej.
30 października 1918 – gen. Rozwadowski potwierdził swym rozkazem powołanie tzw. Komendy Naczelnej dla ziem zaboru pruskiego z siedzibą w Kaliszu, podległej Sztabowi Generalnemu i przydzielił do dowództwa IX Okręgu Wojskowego w Kaliszu. Ppłk Michał Wyrostek otrzymał polecenie utworzenia przy Sztabie Generalnym Referatu dla spraw zaboru pruskiego – wsparcie przygotowań do powstania w Wielkopolsce. Tego dnia z rozkazu szefa sztabu i w porozumieniu z Ministerstwem Aprowizacji powstał też pierwszy oddział Straży Gospodarczo-Wojskowej, formacji mającej strzec granic Polski.
– koniec października 1918 – płk marynarki Bogumił Nowotny, z rozkazu gen. Tadeusza Rozwadowskiego, przystąpił do organizowania powracających do kraju marynarzy. Kilka dni później (8-9 listopada) płk Nowotny, z rozkazu Rozwadowskiego, przejął także niemiecką Flotę Wiślaną co dało początek Polskiej Marynarce Wojennej.
1 listopada 1918 – z rozkazu gen. Rozwadowskiego oficerowie polscy z armii austriackiej zaczynają przejmować dowództwo nad garnizonami w okupacji austriackiej Królestwa Polskiego.
2 listopada 1918, Warszawa – nadzwyczajne posiedzenie Rady Ministrów na wieść o ukraińskim zajęciu Lwowa – gen. Rozwadowski przedstawił plan odsieczy kresowego miasta. Oddziały odsieczy miały uderzyć na oddziału ukraińskie we Lwowie z Lublina przez Rawę Ruską oraz z Krakowa przez Przemyśl. Szerzej o ówczesnych planach generała pisał Stanisław Głąbiński
3 listopada 1918, Warszawa – działania polskich władz wspierają oficerowie byłych Korpusów Wschodnich – 400 oficerów na czele z gen. Raczyńskim z b. Korpusów złożyło przysięgę przed kościołem garnizonowym, po czym odbyła się defilada na placu zamkowym przed gen. Rozwadowski i ks. Lubomirskim.
4 listopada 1918, Warszawa – z rozkazu gen. Rozwadowskiego przystąpiono do formowania dywizji jazdy – rozkaz ten uznano jako pierwszy akt tworzenia odrodzonej polskiej kawalerii.
5 listopada 1918, Lublin – gen. Rozwadowski organizujący odsiecz Lwowa przybył do Lublina gdzie obowiązki organizacji oddziałów odsieczy powierzył płk. Rydzowi-Śmigłemu.
7 listopada 1918, Kraków – gen. Rozwadowski przybywa do Krakowa, na Wawelu odbyła się uroczysta msza wojskowa, po której miejscowe oddziały dowodzone przez gen. Roję złożyły przysięgę wedle roty uchwalonej przez Radę Regencyjną. Przemawiali m.in. poseł Włodzimierz Tetmajer oraz gen. Rozwadowski. Wedle podjętych tego dnia ustaleń gen. Roja został dowódca oddziałów odsieczy dla Lwowa na terenie Krakowa i Małopolski, gen. Paweł Cyrus Sobolewski został mianowany dowódcą oddziałów artylerii na Śląsk Cieszyński i Małopolskę zachodnią.
Tego dnia powstał w Lublinie tzw. Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej stworzony przez liderów lewicy. W stosownej odezwie napisano: „Nie może losem narodu polskiego nadal kierować Rada Regencyjna przez obce i wrogie czynniki nam narzucona, która swoją ugodową i reakcyjną polityką, oddając jednocześnie niemal dyktatorską władzę w ręce austriackiego żołdaka, Rozwadowskiego, pcha naród ku przepaści…” . Dodatkowo w punkcie drugim, zamieszczonych w tym dokumencie praw, ogłoszono, że Rada Regencyjna przestała istnieć, a gdyby nie chciała się temu podporządkować, zostanie „wyjęta spod prawa”. Pogróżki te niezwłocznie wprowadzono w czyn – tego samego dnia (lub następnego) dowodzący krakowskimi wojskami gen. Roja dostał polecenie aresztowania Rozwadowskiego – wierny szefowi sztabu rozkazu tego jednak nie wypełnił… Działania rządu lubelskiego, u zarania II RP, sprowadziły kraj na próg wojny domowej.
8 listopad 1918, Częstochowa – Rozwadowski, poprzez Częstochowę powrócił do Warszawy. Po drodze odwiedził Klasztor Jasnogórski, który został obsadzony przez 2. pułk piechoty. Na Jasnej Górze, generał wziął udział w zaprzysiężeniu oddział przybocznego pod dowództwem rtm. Bzowskiego.
11 listopada 1918, Warszawa – gen. Tadeusz Rozwadowski oddał władzę nad wojskiem komendantowi Józefowi Piłsudskiemu. W wyniku współpracy gen. Rozwadowskiego z Radą Regencyjną, a przy wysiłku wielu innych oficerów, powstały zalążki Wojska Polskiego (kawaleria, piechota, marynarka wojenna, wywiad wojskowy i inne) oraz najwyższe władze wojskowe (Sztab Generalne WP oraz Ministerstwo Spraw Wojskowych). Zorganizowane wówczas zręby polskiej państwowości i wojskowości, przekazano następnie Piłsudskiemu, aby uniknąć dalszego rozdwojenia rządów w państwie.
Akt ten odbył się na drodze ewolucyjnej, bez niepotrzebnych konfliktów, z zachowaniem ciągłości władzy. Istniała także ciągłość w zakresie prawodawstwa wojskowego, czego przykładem był, opracowana przez Rozwadowskiego z pomocą płk. Włodzimierza Zagórskiego, „Tymczasowa ustawa o powszechnym obowiązku służby wojskowej”. Akt ten przetrwał, mimo przymiotnika sugerującego tymczasowość, aż do 1924 r.
dr Mariusz Patelski
No comments:
Post a Comment
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy