Odszedł Malcolm Fraser - australijski mąż stanu

Malcolm Fraser (1930 - 2015) - premier
Australii w latach 1975-1983
Fot. Public Domain

W piątek,  27 marca w Melbourne odbędzie się uroczysty, państwowy pogrzeb byłego 22-go federalnego premiera Australii, Malcolma Frasera. Zmarł w Melbourne nagle, po krótkiej chorobie, 20 marca w wieku 84 lat. 

Ten wybitny, bardzo zasłużony działacz polityczny Partii Liberalnej był również bardzo prawym, porządnym, dobrym i wbrew pozorom osobiście skromnym człowiekiem. Odszedł jeden z rzeczywiście "Sprawiedliwych". Pozostawił po sobie wiele bardzo korzystnych - nieraz przełomowo korzystnych dla Australii wyników swoich śmiałych polityczno-ekonomicznych inicjatyw. Szereg jego osiągnięć jest bardzo istotnych w  historycznej skali ogólno-krajowej. Nie tylko! Pozostawił po sobie również bardzo wiele ludzkich raczej niż politycznych osiągnięć. W skali ludzkiej - dla ludzi.  Bardzo wiele zrobił dla innych, m. in. australijskich Aborygenów, uchodźców, australijskiej wielokulturowości, australijskich stosunków z Azją i Europą, całą Ameryką. Był prawdziwym przyjacielem Polonii Australijkskiej, Polaków i Polski co udowodnił wielokrotnie swoimi czynami i wypowiedziami.

 John Malcolm Fraser urodził się  21 maja 1930 w pobliżu miasta Deniliquin w achodniej Victorii w rodzinie zamożnego, państwowo-twórczo myślącego rolnika (farmera). Przejął i rozwinął to podejśćie do życia oddziedziczone od swego ojca i dziadka. Dane biograficzne obszernie podały codzienne środki przekazu. Wrócę do nich innym razem.

 

Teraz streszczę jego najważniejsze inicjatywy i osiągnięcia jako męża stanu. Podkreślam: męża stanu,  nie tylko politytka. Był przede wszystkim politykiem państwowo-twórczym, z wielkim darem trafnego prewidydwania. Malcolm Fraser wstąpił do Liberalnej Partii Australii w 1952 r. W wieku 25 lat został federalnym posłem z okręgu Wannon w Victorii. Był ministrem d/s wojska (Army minister) w 1966-68, ministrem edukacji i nauki w 1968-69 i 1971-72, ministrem obrony w 1969-71. W listopadzie 1975 r. w bardzo kontrowersyjnych, bezprecendowych okolicznościach spowodował konstytucyjne odwołanie laburzystowskiego premiera Gougha Whitlama przez ówczesnego Generalnego Gubernatora Sir John Kerra - po kilkakrotnym  odrzuceniu kluczowych finansowych pozycji pakietu budżetowego przez zdominowany przez opozycyjną liberalno-agrarną opozycję Senat. Parlament rozwiązano. Jako przywódca opozycji Malcolm Fraser został mianowany  tymczasowym federalnym pemierem. Następnie z  wielką przewagą wygrał przedterminowe federalne wybory i został premierem. Był premieerem przez trzy kolejne kadencje (1975-1983).  Następnie przegrał wybory i na jego miejsce pzyszedł laburzysta Bob Hawke. Należy dodać, że po odejściu z działalności partyjno-politycznej Fraser, Whitlam i Hawke bardzo zaprzyjaźnili się. Po zgonie Frasera laburzyści współnie z rządową koalicją uczcili jego pamięć w federanym parlamencie.

Do jego najważniejszych osiągnięć Malcolma Frasera należą m. in: utworzenie Federalnego Sądu Rodzinnego i Australijskiego Sądu Federalnego; wprowadzenie samorządu terytorialnego w Północnym Terytorium; utworzenie stanowiska federalnego "Ombudsman" do rozpatrywania skarg przeciwko urzędom; założenie radia ABC FM; założenie radia i telewizji SBS (Special Broadcasting Service), Australijskiej Doradczej Rady Uchodźczej oraz Komisji Rozwoju Aborygenów. Jako federalny premier Malcolm Fraser bardzo wiele zrobił dla ochrony środowiska (m. in. Wyspy Frasera i  Wielkikej Rafy Koralowej (Great Barrier Reef). Wprowadził ustalanie ceny ropy według światowego parytetu. Szczególnie duże są jego zasługi w dziedzinie wprowadzenia zasady wielokulturowości. M. in. wznowił programy imigracyjne. Popierał ruchy niepodległościowe w Afryce oraz obalenie rasistowskiego systemu "Apartheidr" w Południowej Afryce. Dla Polonii Australijskiej szczególnie cenne i przyjaźne były jako niemał spontaniczne reakcje na wprowadzenie Stanu Wojennego w Polsce. Natychmiast udzielił prawo azylu bądź stałego pobytu Polakom z Kraju przebywającym w Australii. Entuzjastycznie popierał inicjatywy "Help Poland Live" (i "Let Poland Live"). Wyasygnował $1 mln. na zbiórkę pieniędzy na potrzeby żywnościowo-lekarskie ludnosci w Polsce. A w "Dzień Australii" 26 stycznia 1982 r. wygłosił płomienne przemówienie popierające Solidarność i Ruch Solidarnościowy. Odszukał je prof. Jan Pakulski (przy pomocy p. Aleksandra Gancarza).  Podaję to historyczne przemówienie w jego oryginalnym angielskim brzmieniu:

DAY OF SOLIDARITY WITH POLAND

 Because they dared to try to obtain for themselves some small part of the freedoms which we take for granted, the Polish people are now suffering appalling hardship and repression under martial law. The bare essentials of life are in hopelessly short supply. Thousands of workers have lost their jobs because they refused to give up their union membership. Nobody can doubt that Soviet influence stands behind the present situation. It is a scathing indictment of totalitarian systems that they cannot meet people's basic needs or recognise fundamental freedoms.

January 30 is being set aside in a number of countries as a " Day of Solidarity with Poland". The Day of Solidarity has the Government's full support. It will give Australians the opportunity to join with people from other countries to oppose the imposition of martial law on the Polish people, and to support a return to the path of freedom. We cannot ignore what the Polish Primate, Archbishop Glemp, only last Sunday described as " voices full of pain and distress plagued by impatience due to prolonged misery". An international television program, entitled " Let Poland be Poland", is being organised for the Day of Solidarity. I have agreed to take part in this program, together with a number of other Western Heads of Government including President  Reagan. The Day of Solidarity provides a further opportunity for the community to make contributions in terms of practical humanitarian assistance to the people of Poland. The Government has contributed $ 1 million to the " Help Poland Live" appeal. Private humanitarian assistance is, according to the information available to the Government, apparently reaching the people for whom it is intended. The flow of private aid for the benefit of the Polish people will obviously continue with the Government's full support.

****************

Kilka dni temu otrzymałem od Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie książkę Patryka Pleskota "Solidarność na Antypodach. Inicjatywy solidarnościowe polskiej diaspory w Australi [1980-1989]", w której  Malcolm Fraser jest wielokrotnie wymieniany w kontekście jego wsparcia dla "Solidarności" i Polski.

 Cześć Jego Pamięci!

 

Eugeniusz Bajkowski